Có rất nhiều phóng viên chưa định hình hết việc việc bài cho báo in, báo nói và báo hình có những điểm gì là khác nhau? Sau đây chúng tôi xin giới thiệu bài viết của phóng viên Báo Tuổi trẻ về những kinh nghiệm khi tác nghiệp.

 

Khi tôi còn ở cơ quan cũ, thời còn làm phóng viên mỗi khi có đề tài hay là tôi lại... ba trong một. Không phải tôi giỏi giang gì mà là điều kiện lúc đó buộc tôi làm như thế.
 
Tỉnh nghèo. Các đơn vị khi đi công tác xa, dài ngày thường hạn chế người đi. Thế là mình tôi 2 vai. Vừa viết, vừa quay. Nhưng như thế chưa đủ. Phải làm cho phát thanh, rồi có khi đài phát thanh huyện đặt hàng, bên báo thiếu người nên cũng "gửi gắm". Có khi gặp đề tài hay còn muốn... gửi cho Tuổi Trẻ. Tất nhiên, việc này chỉ xảy ra trong một vài trường hợp đặc biệt, khi những nơi khác không thể đi, hoặc không tiếp cận được sự việc thì tôi mới được "tận dụng" tối đa như thế.
 
Cái khó nhất ở đây là làm thế nào để cùng một sự kiện mà thể hiện được trên nhiều dạng truyền thông: báo hình, báo nói, báo viết. Và khó hơn nữa là không được "nhân bản", mà phải tùy theo từng thể loại để trình bày cho phù hợp. Để làm được như thế đầu tiên tôi phải tìm hiểu từng dạng thông tin, phân loại theo mức độ đậm nhạt, hướng khai thác, cách trình bày. Làm sao để không sản phẩm nào "dẫm chân" lên sản phẩm nào dù nó có cùng một nguồn gốc. Sau đó thì tùy theo mức độ cập nhật của từng thể loại mà đưa cái nào trước, cái nào sau.
 
Thường thì Tuổi Trẻ sẽ đi trước, sau đó đến truyền hình, phát thanh và cuối cùng mới là báo địa phương. Không phải tôi phân biệt đối xử mà là báo địa phương không phải là nhật báo nên có muốn đưa sớm cũng không được.
 
Thông thường, với đài phát thanh huyện thì cách tiếp cận khá đơn giản, chỉ nêu vài vấn đề có dính dáng đến huyện là được. Báo địa phương thì khái quát. Truyền hình thì đề tài phải được chuẩn bị từ ở nhà về hướng khai thác, dự kiến cách đặt vấn đề, và nội dung phỏng vấn. Phát thanh là sản phẩm được "rút ra" từ truyền hình, tô vẽ thêm vào vì thính giả chỉ nghe mà không được thấy. Hiệu quả của phát thanh là âm thanh hiện trường. Với sự kiện đặc biệt mà có thể gửi Tuổi Trẻ thì cần tập trung vào những nội dung sâu và đậm hơn, thông tin súc tích, cô đọng hơn nhưng lại phải nhanh hơn bởi thông tin đó không thể chậm trễ.
 
Sở dĩ các đài địa phương được gắn thêm chữ "phát thanh" trước chữ "truyền hình" vì họ phải làm cả hai chức năng. Khi ngồi vào ghế biên tập rồi thì tôi phải làm hai việc cho mỗi chuyên mục mà đồng nghiệp đem về. Đó là biên tập cho sản phẩm truyền hình và thêm thắt chỉnh sửa cho nó phù hợp với phát thanh.
 
Ở các đài tỉnh do điều kiện cơ sở vật chất không được rộng rãi như Đài trung ương và đài Thành phố nên phóng viên ở đây đa năng hơn phóng viên ở các đài "nhà giàu". Nếu cần đưa 1 bản tin thì đài tỉnh có khi chỉ cần 1 phóng viên chạy xe 2 bánh đến làm là xong. Nhưng với đài "nhà giàu" thì phải 1 êkíp ít nhất 3 người đi xe 4 bánh. Tôi đã từng gặp những êkíp của HTV khi đi đưa tin ở một số sự kiện.
 
Lúc đầu các bạn đồng nghiệp nhìn tôi như một "vật lạ" vì nếu như họ phải có 1 người quay, 1 người viết, 1 người theo cầm đèn, 1 người vác chân máy thì tôi – một cô gái nhỏ thó... gắn đèn lên trên máy và cũng lon ton lấy đủ hình như ai. Có những sự kiện mà VTV không đi kịp thì họ lại nhờ tôi đưa tin, và thế là bản hình được chau chuốt và chi tiết hơn một chút, rồi cũng bản đó tôi chuyển thẳng cho VTV. Và thông tin được phát trên Thời sự 19 giờ dù quay bằng băng SVHS.

Sau này thì các đồng nghiệp ấy nhìn tôi thân thiện hơn, và nhiều lần rọi đèn cho tôi lấy hình nữa. Mà với những sự kiện có HTV, VTV tham gia đưa tin thì thường là Tuổi Trẻ cũng cần tin. Vậy nên tôi còn một nhiệm vụ nữa là gửi tin cho báo viết. Mà khắc nghiệt ở chỗ VTV phát trong ngày, và còn phải truyền cáp quang ra Hà Nội (lúc đó chưa có VTV9), và báo Tuổi Trẻ cũng đăng ngay sáng hôm sau, thì bản tin thời sự tối đó của đài tôi đương nhiên phải có.
 
Gặp những trường hợp như vậy tôi thường phải nắm hết mọi thông tin từ trước và... viết tin trước luôn. Thường là viết 3 bản tin với những góc khai thác khác nhau: 2 cho truyền hình (VTV và BPTV) và 1 cho báo viết. Viết sẵn cách đặt vấn đề, nội dung cần thông tin rồi đợi đến khi sự kiện diễn ra thì điền số liệu và sự kiện thực tế vào là xong. Trong lúc quay còn đeo thêm 1 cái máy ảnh. Vì tin gửi cộng tác mà không có ảnh  thì sợ... người ta không tin mình.
 
Thế là khi sự kiện kết thúc, việc đầu tiên là ba chân bốn cẳng chạy về cơ quan đổ băng ra. Trong lúc đổ băng thì lấy hình ra và hoàn chỉnh thông tin cho bàn tin của báo Tuổi Trẻ và bản tin của VTV. Đổ băng xong thì in bản tin của VTV ra và kẹp vào băng gửi... các đại biểu ở TP.HCM đi dự sự kiện ghé chuyển băng và tin cho Trung tâm phía nam của VTV giùm. (Thường sau mỗi sự kiện thì đại biểu khách mời sẽ làm việc với địa phương một chút, hoặc thăm hỏi nhau. Tôi gặp đại biểu và dặn trước là cầm hộ tôi cái băng xuống cho VTV phát là được giúp ngay.). Khi băng của VTV đã có người cầm đi, tôi quay qua xử lý tin và ảnh rồi gửi cho Tuổi Trẻ. Xong việc tôi mới quay lại hoàn chỉnh sản phẩm của đài để đưa vào bản tin thời sự tối…
 
Bạn sẽ mất vài tiếng làm việc với cường độ căng thẳng, nhưng sau đó, thấy hình ảnh mình làm được phát dõng dạc trên VTV và dòng chữ ghi tên bạn chạy qua dưới màn hình ở bản tin lúc 19 giờ thì bạn sẽ thấy thật hạnh phúc. Niềm hạnh phúc đó sẽ còn kéo dài tới sáng hôm sau khi bản tin của bạn cũng nằm "chình ình" trên mặt báo, với thông tin không thể nóng hơn.
 
Điều duy nhất để bạn có thể sắp xếp mọi thứ ổn thỏa và làm việc một cách nhịp nhàng là... phải có sự đam mê nghề nghiệp và yêu nó thật sự. Khi bạn đã yêu rồi thì dù trời có sập xuống ngay trước mặt bạn cũng sẽ tìm mọi cách để làm điều mà bạn muốn. Tất nhiên được hay không còn tùy vào năng lực của bạn. Nhưng một khi bạn đã có sự đam mê rồi thì thất bại sẽ không đến với bạn nhiều đâu. Mà nếu có thất bại thì đó chính là cơ hội để bạn tìm ra lời giải cho những lần sau.
 
Tôi đã thất bại rất nhiều, vì tôi đến với nghề khi chẳng có chữ a, b, c nào cả. Qua những lần thất bại như thế, tôi đã làm đươc những bản tin trong những tình huống như tôi đã kể ở trên.
 

Minh Thùy

(Phòng truyền hình, báo Tuổi Trẻ)

 www.mcvietnam.net